Narratief onderzoek: wat 182 verhalen vertellen over persoonsgerichte zorg

door sep 6, 2022

Storytelling is niet alleen waardevol als communicatiemiddel om anderen te inspireren en overtuigen. Storytelling is ook een beproefde en bewezen methode om kwalitatief onderzoek te doen in je organisatie. Binnen de wereld van zorg en welzijn wordt narratief onderzoek steeds vaker ingezet om inzicht te krijgen in de leefwereld van medewerkers, patiënten en cliënten. Ook overheden ontdekken het werken met verhalen als een manier om maatschappelijke projecten, processen of dienstverlening te evalueren en verbeteren. Wat is narratief onderzoek, hoe werkt het en is het ook voor jouw organisatie interessant? 

Een praktijkcase met 182 verhalen

Een mooi voorbeeld van de meerwaarde van verhalen als onderzoeksdata is de praktijkcase van de zorgorganisatie Zonnehuisgroep Amstelland. In de periode van juli 2021 tot januari 2022 deden Annet Scheringa en Lonneke Visser hier narratief onderzoek. In hun whitepaper beschrijven ze hoe ze het gesprek zijn aangegaan met 170 medewerkers over het fenomeen persoonsgerichte zorg. Ze wilden met hun narratief onderzoek een goed beeld krijgen van de mate waarin medewerkers zich bewust zijn van wat er van ze verwacht wordt als het gaat om persoonsgerichte zorg. Hoe geven medewerkers in de dagelijkse praktijk precies betekenis en invulling aan persoonsgerichte zorg? Ze verzamelden en analyseerden uiteindelijk 182 persoonlijke verhalen. 

Cultuuromslag? De meeste medewerkers weten heel goed wat persoonsgericht werken betekent 

Storytelling in verandertrajecten

Aanleiding voor het narratief onderzoek was een verandertraject in de organisatie, de kwaliteit van persoonsgerichte zorg moest volgens de Inspectie voor de Gezondsheidszorg worden verbeterd. Hiervoor was volgens de Inspectie een cultuuromslag nodig. Maar wat bleek uit al die verhalen? De medewerkers zelf wisten juist héél goed wat de zorgorganisatie bedoelt met persoonsgericht werken. Sterker nog: voor het gros van de medewerkers is persoonsgericht werken zelfs dé reden dat ze ooit in de zorg zijn gaan werken. En ze deden het met liefde en plezier. Maar de medewerkers liepen in de praktijk ook tegen behoorlijk wat belemmeringen aan om persoonsgerichte zorg te bieden. De inzichten uit de verhalen in dit narratief onderzoek leverde het management van de Zonnehuisgroep inzichten op die ze met een enquête nooit naar boven hadden kunnen krijgen. 

Inzicht in ervaringen leidt tot andere interventies

Deze praktijkcase laat zien dat we in organisaties bepaalde aannames doen (er is een cultuuromslag nodig) die niet altijd blijken te kloppen. In dit geval hadden de zorgmedewerkers helemaal geen behoefte aan meer duidelijkheid over het nut en de noodzaak van persoonsgericht werken. Ze weten als geen ander hoe belangrijk dat is en ze doen het al lang! Er bleek wél behoefte om in gesprek te gaan binnen teams over de de dingen waar je als medewerker tegenaan loopt als je persoonsgerichte zorg biedt. Ze konden wel wat meer inspiratie, waardering en bevestiging gebruiken.Iets wat binnen een organisatie vraagt om hele andere interventies en oplossingen. Stel dat er cultuurprogramma was opgezet voor medewerkers waarin de nadruk had gelegen op het waarom en de urgentie van persoonsgericht werken? Dan was er onnodig veel geld, tijd en energie gaan zitten in de verkeerde oplossing. Medewerkers zouden zich niet gehoord voelen en het is niet ondenkbaar dat er weerstand zou ontstaan om hieraan deel te nemen. 

Als je de rode draden herkent, kun je beter aansluiten met je communicatie en interventies

Storytelling begint met storylistening

Storytelling is een begrip. Maar als je werkt met verhalen in je organisatie onthoud dan vooral het begrip storylistening. Want storytelling kan niet zonder storylistening: het luisteren naar verhalen. Door goed te luisteren en mensen op een specifieke manier op verhaal te brengen, krijg je rijke en diepe inzichten in wat er echt leeft en speelt in de onderstroom. Hiervoor kun je de storylisteningmethode inzetten: dit is een methode om narratief onderzoek te doen waarbij je luistert, verhalen verzamelt en de verhalen vervolgens samen met de verteller duidt. Vervolgens analyseer je de verhalen op thema’s en patronen. Dit helpt om rode draden te herkennen. Als je deze in kaart hebt, kun je je interventies en je communicatie véél beter laten aansluiten op wat je organisatie nodig heeft. 

Narratief onderzoek: voor welke vraagstukken?

In deze praktijkcase ligt de nadruk op narratief onderzoek in een verandertraject, waarbij het doel was om antwoord te krijgen op de vraag: waar staan we in onze organisatie als het gaat om persoonsgericht werken? Maar je kunt narratief onderzoek op heel veel andere manieren voor je organisatie inzetten. Een paar voorbeelden: 

  • Je kunt projecten, processen, producten of diensten evalueren met verhalen (narratief evalueren): wat ging er goed, wat kan beter, wat kunnen we leren, wat kunnen we verbeteren? Ervaring is de beste leermeester en met storylistening kun je ervaringsverhalen verzamelen en analyseren.
  • Je kunt in gesprek over grote thema’s, denk aan diversiteit en inclusie, hybride werken, ongewenst gedrag, werkdruk. Waar hebben we het met elkaar over als we het over deze thema’s hebben? Als dit soort woorden een gedeelde betekenis krijgen in je organisatie leg je een stevige basis voor verandering en vooruitgang. De verhalen geven ook hele concrete aanwijzingen voor verbeteringen. 
  • Met narratief onderzoek kun je heel goed kwantitatief onderzoek verdiepen en verrijken. Denk aan tevredenheidsonderzoeken of verbeteronderzoeken onder medewerkers. Of narratieve interviews tijdens alle fases van de employee experience, waarbij je luistert naar de verhalen van je medewerkers. Hiermee geef je aandacht, start je een doorlopende dialoog en creëer je betrokkenheid en verbinding. 

Meer lezen of weten over narratief onderzoek?

In de whitepaper ‘De onmisbare kracht van de storylisteningmethode voor narratief onderzoek’ van Annet Scheringa en Lonneke Visser lees je meer over de praktijkcase. Je leest daarin ook interessante achtergrondinformatie over de methode en werkwijze van storylistening. Hoe werkt het, wat zijn precies verhalen en wat levert zo’n onderzoek op? Wil je liever persoonlijk in gesprek om te ontdekken wat de mogelijkheden zijn voor jouw organisatie? Neem dan vrijblijvend contact op of bekijk voor meer informatie de pagina Narratief Onderzoek

 

Geschreven door Femke